Puszcza była chroniona jako własność królewska, a szczególną opieką otaczano jej najcenniejsze fragmenty – ostępy (miejsca trudno dostępne, w których znajdują się legowiska dzikich zwierząt). Ostępów doglądali osocznicy (czyli obławnicy osaczający zwierzęta podczas polowania), mieszkający na przygranicznych uroczyskach i wsiach wokół puszczy. Do ich obowiązków należało m.in. pilnowanie puszczy, wykonywanie napraw dróg prowadzących do ostępów, uczestnictwo w królewskich łowach oraz zaopatrywanie dworu królewskiego w Białowieży. Ustawą włóczną z 1557 roku określono powinności i wyposażenie nowo powołanej grupy służb ochrony Puszczy – strzelców, którzy pełnili rolę strażników. Do obowiązków strażników należało zapobieganie kradzieży drewna, ochrona zwierząt przed kłusownikami i organizowanie królewskich polowań. Jak na owe czasy stworzono wzorowy system ochrony i gospodarkę łowiecką. Kolejnym ważnym aktem ochrony Puszczy była Ordynacja Królewska z 1639 roku, w której określono i opisano granice Puszczy, zaczynając od strony zachodniej najbardziej zagrożonej napływającym osadnictwem. Poczyna się od wsi Orzeszkowa ścianą główną od leśnictwa Bielskiego, przez rzekę Leśnicę, krajem lasu Białego, do Judinego Błota, stamtąd do rzeki Skarbosławki…  Stopniowo osadnictwo docierało coraz bliżej Puszczy Białowieskiej, wokół której pojawiały się kolejne wsie: Witowo, Istok, Jagodniki, Dubicze Osoczne, Borek, Chytra, Nowe Berezowo, Czyżyki, Puciska i Trywieża, Górna i Dolna. Przed 1765 r. założono wieś Progale, a następnie Wygodę, Pasiekę Dolną i Pasiekę Górną – dzisiejsze ulice Dolna i Górna. Po obu stronach wsi Jagodniki w lasach bartnych powstały od strony zachodniej osady: Kraśki, Korniły i Suret, a po stronie wschodniej Holonki – Konstantynik i Pauluk, które dziś razem tworzą wsie o nazwach Pasieczniki Duże, Pasieczniki-Siemiwołoki. Osadnictwo docierało coraz bliżej Puszczy Białowieskiej. Jej granice obrastały kolejnymi wsiami.Wraz z napływem przybyszy zwiększało się też ryzyko niszczenia leśnych ostępów.